Wat is er aan de hand in de wereld? Is het Coronavirus zo gevaarlijk? Een advocaat is geen medicus, dus dat valt voor mij moeilijk te beoordelen. De gevolgen daarentegen, daar kunnen wij advocaten wel wat over zeggen. De ziekte an sich is niet enkel juridisch relevant, maar meer nog de gevolgen daarvan. Regeringen die hun land op slot gooien en andere overheidsinstanties die maatregelen treffen waaronder allerlei verboden. Hoe valt een en ander juridisch te duiden?
Bedrijven zijn allemaal overeenkomsten aangegaan, danwel specifiek danwel in de vorm van raamovereenkomsten, waarop bijvoorbeeld algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard. Ben je een koopovereenkomst aangegaan ter overname van een onderneming? En er is nog niet geleverd, omdat er tussen de koop en de levering nog aan opschortende voorwaarden moest worden voldaan? Of in het kader van de (her)financiering of investering in een onderneming? Partijen komen veelal overeen dat bij een materiele wijziging in de omstandigheden een partij – meestal de kopende of de financier – eenvoudigweg van de koop of financiering kan afzien. Valt nu het Coronavirus binnen het bereik van zo’n Material Adverse Change clausule (ookwel MAC-clausule genoemd)? Als hiervoor gezegd, de ziekte an sich wellicht niet steeds, maar de economische gevolgen i.e. de schade in een onderneming kunnen enorm zijn. Luchtvaartmaatschappijen, leisure/hotels, evenementenbureau’s, noem ze maar op, zijn de eersten die worden geraakt. Maar ook het bloedbad op de beurzen raakt niet alleen deze sectoren, maar ook onze pensioenfondsen, banken en (andere) financiers/private equity. Hierdoor wordt uiteindelijk iedereen (hard?) geraakt. Omstandigheden als deze zullen dus wel degelijk binnen het bereik van een MAC-clausule vallen.
Zijn er juridische instrumenten om de gevolgen van het Coronavirus te managen? Het Nederlandse recht geeft daar een drietal mogelijkheden voor: 1. een beroep op overmacht, 2. een beroep op onvoorziene omstandigheden, en 3. dat een partij bij de overeenkomst onder de gegeven omstandigheden geen beroep kan doen op een bepaling in de overeenkomst (de zogenaamde beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid). Hoe overmacht eruit ziet is veelal in de overeenkomst tussen partijen bepaald in zogenaamde Force Majeure clausules. Als het goed is vallen Acts of God zoals ziektes en epidemieën, maar ook orkanen en aardbevingen daaronder. Verder vallen onder overmacht veelal ook (onvoorziene) overheidsmaatregelen. Overmacht kan ervoor zorgen dat de wederpartij geen nakoming kan vorderen en kan zelfs leiden tot ontbinding van de overeenkomst. In geval van onvoorziene omstandigheden moeten de omstandigheden zodanig zijn dat de andere partij geen ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst mag verwachten. Ook kan de redelijkheid en de billijkheid er wel degelijk voor zorgen dat de andere contractpartij geen beroep kan doen op een bepaling in de overeenkomst. Allemaal mogelijkheden dus om te bezien of een overeenkomst wel kan worden afgedwongen.
Naast de hiervoor genoemde mogelijkheden kunnen ondernemingen aanspraak maken op werktijdverkorting, indien meer dan 20% minder werk wordt verwacht. De regering verruimt ook de Borgstelling MKB-krediet regeling (van borgstelling overheid van 50% naar 75%), waardoor bedrijven eenvoudiger overbruggingskredieten krijgen of hun rekening-courant krediet kunnen verhogen. De belastingdienst zal verder invordering stilzetten wanneer ondernemingen uitstel van betaling verzoeken ten aanzien van de omzetbelasting, loonbelasting, en vennootschapsbelasting, aldus Wopke Hoekstra.
Guus Overgoor
advocaat/partner
The Law Factor – business lawyers for innovators
13 maart 2020